Αριστοτέλης Ωνάσης (1906 – 1975)

Πηγή:enet.gr

«Είναι απεχθής και υπέροχος»
Της ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ (spapa@enet.gr)

Στη βιογραφία του για τον Αριστοτέλη Ωνάση, ο δημοσιογράφος του «Νουβέλ Ομπσερβατέρ» Φρανσουά Φορεστιέ παρουσιάζει δύο πλευρές ενός αδίστακτου και γοητευτικού ανθρώπου
Σμύρνη, 1922. Πίσω από τις μισάνοιχτες γρίλιες του πατρικού του, ένας έφηβος αντικρίζει την καταστροφή: το λιμάνι να φλέγεται, ανθρώπους να πνίγονται φορώντας τα κυριακάτικά τους, μαγαζιά να παραδίνονται στο πλιάτσικο, κομμένα κεφάλια στους δρόμους.

Ο έφηβος ανήκει «στη χειρότερη φάρα της Ανατολής», όπως αποκαλεί τους Ελληνες ο αμερικανός ναύαρχος Μπρίστολ, ύπατος αρμοστής της Κωνσταντινούπολης. Είναι γιος επιφανούς καπνεμπόρου, μέτριος μαθητής της Ακαδημίας Αρώνη, πρωταθλητής της κολύμβησης, με περισσή αυτοπεποίθηση για το μπόι του, ατίθασος. Ακούει στ' όνομα Αριστοτέλης Ωνάσης κι είναι αποφασισμένος να επιβιώσει.

Από τα αρχεία του FBI

Πώς αυτό το αμούστακο παλικαράκι έγινε ένας από τους πιο δυναμικούς κι αμφιλεγόμενους κροίσους του πλανήτη;

Τι μεσολάβησε μέχρι να ταυτιστεί με τη φιγούρα του κοντοπίθαρου γεροδεμένου άντρα με τα χοντρά γυαλιά και τα τσαλακωμένα κοστούμια, που ράγισε την καρδιά μιας Κάλλας και παντρεύτηκε τη διασημότερη χήρα του 20ού αιώνα, την Τζάκι Κένεντι, έχοντας μονίμως τους πράκτορες του FBI στο σβέρκο του και τους παπαράτσι από κοντά;

Ποιοι ήταν οι σύμμαχοι και εχθροί του; Και ποιο το τίμημα της επιτυχίας του;

Ιδού το περιεχόμενο του «Ο άνθρωπος που τα ήθελε όλα», μιας πρόσφατης βιογραφίας του Ωνάση (2006) με την υπογραφή του Φρανσουά Φορεστιέ, που αναμένεται στα ελληνικά από το «Μελάνι».

Δημοσιογράφος του «Νουβέλ Ομπσερβατέρ», με δύο ακόμα βιογραφίες στο ενεργητικό του, του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και του Χάουαρντ Χιουζ, και γνωστός μας από το βιβλίο του «Τζον Φ. Κένεντι και Μέριλιν», ο Φορεστιέ συμπυκνώνει σε περίπου τριακόσιες σελίδες τη διαδρομή του έλληνα μεγιστάνα, ενσωματώνοντας στην αφήγησή του και γεγονότα και κουτσομπολιά.

Με την ίδια άνεση που παραθέτει στοιχεία από τα αρχεία του FBI, λ.χ, καταγράφει και τις φήμες που έχουν φιλοξενηθεί στις κοσμικές στήλες διαχρονικά. Η εικόνα δε που δίνει για τον ήρωά του δεν επιφυλάσσει σοκαριστικές εκπλήξεις -ο μύθος του Ωνάση φαίνεται τόσο γερά σφυρηλατημένος που δύσκολα θα τον ανέτρεπε κανείς πια.

* Δευτερότοκος γιος του θησαυροφύλακα του Χρηματιστηρίου της Σμύρνης, κι ορφανός από μητέρα, ο νεαρός Αριστοτέλης είδε το '22 να διαλύεται γύρω του το σύμπαν, κι έναν τούρκο υπολοχαγό να θρονιάζεται στο σπίτι του. Το ένστικτο της αυτοσυντήρησης που τον είχε οδηγήσει να κρύψει την πραγματική του ηλικία ώστε να μην θεωρηθεί ενήλικας, τον οδηγεί και στο να γίνει απαραίτητος στον Τούρκο, κρατώντας απέναντί του ρόλο «boy, εραστή και βαλέ», όπως θα ισχυριστούν αργότερα κάποιοι επιζήσαντες...

* Σύντομα, ωστόσο, θα περάσει στη Λέσβο για να εντοπίσει τις γυναίκες της οικογένειας -οι άντρες έχουν εκτελεστεί- κι αφού τις συνοδεύσει στον Πειραιά, θ' αρχίσει να μοιράζει τ' απαραίτητα μπαξίσια για ν' απελευθερώσει τον φυλακισμένο πατέρα του. Από τον τελευταίο, αντί για «ευχαριστώ» θα εισπράξει οργή και την κατηγορία ότι κατασπάλησε την περιουσία τους. Κι έτσι, πληγωμένος αλλά και γεμάτος πείσμα, μια αυγουστιάτικη μέρα του 1923 επιβιβάζεται σ' ένα υπερωκεάνιο για ν' αναζητήσει την τύχη του στην Αργεντινή.

* Στο «Παρίσι της Νότιας Αμερικής», στο αχανές Μπουένος Αϊρες με τα κλαμπ του, πόλη-μαγνήτη για τους «απελπισμένους, τους τυχοδιώκτες, τους τιποτένιους, τους νταβατζήδες, τους πειρατές», θ' αρκεστεί για ένα διάστημα να σκουπίζει πιάτα - «ο θρύλος αναφέρει πως με απέραντη υπερηφάνεια έπλυνε και το ποτήρι του Κάρλος Γκαρντέλ».

* Με τη βοήθεια της εκεί ελληνικής κοινότητας θ' αποκτήσει χαρτιά όπως κι ένα πόστο τηλεφωνητή, και θα σπεύσει να γίνει μέλος της σικάτης λέσχης Aviron παριστάνοντας τον σπουδαίο, ριγώντας από τον πυρετό του χρήματος.

* Πριν καλά καλά συμπληρώσει τα 23, ο Ωνάσης θα μπορεί να κομπάζει για το πρώτο του εκατομμύριο δολάρια - 50 σημερινά! Εχοντας συμφιλιωθεί με τον πατέρα του, και δεδομένου ότι ο τουρκικός καπνός είναι εκλεκτό προϊόν ακόμα, αποκτά την αργεντίνικη υπηκοότητα και βάζει μπροστά το πρώτο υπερατλαντικό του εμπόριο. Ηδη από τότε μαθαίνει έναν κανόνα που δεν πρόκειται να παραβιάσει: «Να μην δουλεύει ποτέ, μα ποτέ, με δικά του χρήματα». Κι ήδη από τότε εξασκείται στην τέχνη του κερδοσκόπου, εισπράττοντας ασφάλειες για καταστροφές φορτίων που ο ίδιος έχει προκαλέσει...

* Εν έτει 1928 ο Ωνάσης εμπορεύεται τα πάντα: καπνό, αλάτι, λίπος φάλαινας, αλκοόλ. Η εποχή «προσφέρεται για κομπίνες», κι ορισμένοι Βορειοαμερικανοί με τους οποίους κι ο ίδιος συναλλάσσεται θησαυρίζουν από την ποταπαγόρευση. «Τι θα ήταν ο Ωνάσης χωρίς τον Τζόε Κένεντι;» αναρωτιέται ο Φορεστιέ. Το σίγουρο είναι πως η κρίση του '29 βρίσκει τον πατριάρχη της ομώνυμης δυναστείας με δέκα φορές πολλαπλασιασμένη την περιουσία του, και τον έλληνα μπίζνεσμαν έτοιμο να εξελιχθεί σ' εφοπλιστή.

* Ο Ωνάσης έχει καταφέρει να τοποθετηθεί υποπρόξενος της Ελλάδας στο Μπουένος Αϊρες, θέση που του εξασφαλίζει φοροαπαλλαγές, διπλωματική ασυλία και πρόσβαση σε ισχυρά νομίσματα. Κι ένας συνταγματάρχης των ΗΠΑ, ονόματι Τζ. Ε. Χούβερ, δέχεται τις πρώτες πληροφορίες γι' αυτόν τον αλματωδώς ανερχόμενο Ελληνα, οι οποίες θα συγκροτήσουν μελλοντικά στα συρτάρια της CIA έναν φάκελο σχεδόν 4.000 σελίδων!

Ασπονδοι εχθροί

Στο «Ο άνθρωπος που τα ήθελε όλα», ο Φρανσουά Φορεστιέ παραθέτει λεπτομερώς τις επιχειρηματικές δραστηριότητες του Ωνάση από τη στιγμή που αγοράζει έξι σαπιοκάραβα από την καναδική κυβέρνηση για να τα επανδρώσει με τα «φθηνότερα πληρώματα του κόσμου, τα ελληνικά», καταγράφει τις παραγγελίες του για πετρελαιοφόρα τερατώδους χωρητικότητας από τα σουηδικά ναυπηγεία, τον παρακολουθεί να υψώνει με αστραπιαία ταχύτητα στα πλοία του τη σημαία του Παναμά και ν' αποκτά κοψοχρονιά έναν ολόκληρο στόλο πλοίων Λίμπερτι από τις ΗΠΑ, μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, αντιπαραβάλλοντας κάθε φορά τις κινήσεις του μ' εκείνες του πιο άσπονδου εχθρού του, του Σταύρου Νιάρχου.

* «Οι δύο άντρες», σημειώνει, «δεν μοιάζουν καθόλου, ωστόσο αλληλοσυμπληρώνονται. Ο Ωνάσης είναι ένα λιοντάρι. Ο Νιάρχος είναι σνομπ, british, λαγωνικό ράτσας. Ο πρώτος αγαπάει τις ντίβες της όπερας, τις τυχοδιώκτριες, τις πουτάνες. Ο δεύτερος αγαπάει τις γυναίκες για σπίτι και τις πουτάνες. Στα χρόνια, η αντιζηλία τους θα λάβει διαστάσεις νοσηρής εμμονής. Ο,τι χτίζει ο ένας, θα το γκρεμίζει ο άλλος...».

* Βιογραφώντας τον Ωνάση, ο Φορεστιέ φιλοτεχνεί αναπόφευκτα και τα πορτρέτα των αδελφών Λιβανού, της Ευγενίας (μετέπειτα κυρίας Νιάρχου) και της Τίνας (κυρίας Ωνάση και Νιάρχου διαδοχικά), επιμένει στη θεαματική μεταμόρφωση της «χοντρής, θεόστραβης και με αξύριστες γάμπες» Κάλλας σε μια κομψή, ερωτοχτυπημένη κι ανασφαλή ντίβα με τραυματισμένη φωνή, υπογραμμίζει την καταναλωτική απληστία της Τζάκι και την απογοήτευση του Ωνάση για το μοιραίο λάθος του να την παντρευτεί, ενώ περιγράφει με τα μελανότερα χρώματα τα παιδικά χρόνια των παιδιών τού μεγιστάνα.

* Το βιβλίο του «ταξιδεύει» τον αναγνώστη με τη θαλαμηγό «Χριστίνα», συντροφιά με αστέρες διεθνούς τζετ-σετ, από την Γκρέτα Γκάρμπο και τον Τζιάνι Ανιέλι ώς τον Ουίστον Τσόρτσιλ και τον βασιλιά Φαρούκ, προσφέροντας παράλληλα και μια γερή γεύση από τις απόπειρες του Ωνάση πότε να γητέψει τους Σαουδάραβες, πότε να ξεγλιστρήσει από την αμερικανική Δικαιοσύνη, πότε να δημιουργήσει ένα νέο Λας Βέγκας στην Αϊτή ή στο Μονακό.

* Στο κεφάλαιο που αφιερώνεται στην οικονομική βασιλεία του «Μεγάλου» στο μικροσκοπικό πριγκιπάτο, ο Φορεστιέ υποστηρίζει πως πριν παντρευτεί ο πρίγκιπας Ρενιέ την Γκρέις Κέλι, ο Ωνάσης είχε προσπαθήσει να του στήσει προξενιό με τη Μέριλιν Μονρόε. Ενώ σ' εκείνο που αναφέρεται στον μυστηριώδη θάνατο της Ευγενίας Νιάρχου, εμφανίζει τον μεγιστάνα σίγουρο -ας είναι καλά οι κοριοί των τηλεφωνικών συνομιλιών- ότι λίγα δευτερόλεπτα νωρίτερα η Ευγενία είχε πληροφορηθεί τη σχέση του συζύγου της με την αδελφή της. «Ενα μυστικό που ο Ωνάσης θα κρατήσει για τον εαυτό του»...

«Χωρίς ηθική, αλλά με ανθρωπιά»

Στο «Ο άνθρωπος που τα ήθελε όλα», ο έλληνας κροίσος εμφανίζεται ισχυρογνώμων και ακαταπόνητος, φρικτός και χαριτωμένος, παρορμητικός και γενναιόδωρος, καυστικός και ευέξαπτος, «χωρίς ηθική αλλά με ανθρωπιά». Είναι ικανός να τρώει πορτοκάλι λερώνοντας με τα ζουμιά του τα πιο κρίσιμα συμβόλαια, καπνίζει σαν φουγάρο και πίνει σαν σφουγγάρι, του αρέσει να επιδεικνύεται.

Η παροιμιώδης τόλμη του παρουσιάζει ενίοτε ρωγμές: υπάρχει πάντα μια πίσω πόρτα για να το σκάσει από τους επαίτες ή τους ανεπιθύμητους.

* Δύσκολα εντοπίζεται απ' τους βοηθούς του, «η μόνη πραγματική του πολυτέλεια είναι να βρίσκεται σε κίνηση». Κι όπως δεν διστάζει ν' απατά ή να καβγαδίζει σαν θηρίο με τις γυναίκες του, «διαπραγματεύεται με δικτάτορες, εκδικείται, και υποδέχεται καθάρματα που αργότερα θα τον εξυπηρετήσουν».

Το χειρότερο; «Δεν αναγνωρίζει ποτέ τα λάθη του. Είναι απεχθής και υπέροχος», καταλήγει ο Φορεστιέ. *

http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=92730